Komunikat Komisji Europejskiej ws. Europejskiego Zielonego Ładu („EZŁ”) zaprezentowany został w grudniu 2019 r. Najważniejszym długoterminowym celem EZŁ jest doprowadzenie UE do neutralności klimatycznej w 2050 r. Oprócz tego Komisja chce dążyć do ochrony, zachowania i poprawy kapitału naturalnego UE oraz ochrony zdrowia i dobrostanu obywateli przed zagrożeniami oraz negatywnymi skutkami związanymi ze środowiskiem. Cele te mają być zrealizowane poprzez szereg inicjatyw objętych EZŁ. Do najważniejszych z nich, z perspektywy PGNiG, należą: Europejskie Prawo o Klimacie, Reforma System ETS, wyzwania w zakresie efektywności energetycznej oraz Zielone Finanse.
Ryzyka regulacyjne
Jednym z ważnych czynników mających znaczący wpływ na działalność PGNiG, jako podmiotu działającego w przeważającej mierze na terenie Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG), jest polityka klimatyczno-środowiskowa Unii Europejskiej.
Wytycza ona ramy dla przyszłych decyzji biznesowych PGNiG oraz może oddziaływać na rentowność projektów inwestycyjnych zainicjowanych lub zrealizowanych w przeszłości. Z tego powodu PGNiG ściśle monitoruje działania Komisji Europejskiej oraz innych instytucji unijnych, biorąc udział w konsultach publicznych, a także angażując się w procesy decyzyjne za pośrednictwem organizacji branżowych lub poprzez przedstawianie swoich rekomendacji rządowi RP. Realizowany w latach 2019-2024 Europejski Zielony Ład to najważniejszy program klimatyczny Komisji Europejskiej o największym potencjalnym oddziaływaniu na działalność PGNiG.
W marcu 2020 r. Komisja Europejska przedstawiła projekt Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady, ustanawiającego ramy na potrzeby osiągnięcia neutralności klimatycznej i zmieniające rozporządzenie (UE) 2018/1999 tzw. „Europejskiego prawa o klimacie”. Po ponad rocznych negocjacjach, które dotyczyły przede wszystkim ambicji w zakresie celów pośrednich, w czerwcu 2021 r. Parlament Europejski i Rada przyjęły ww. Rozporządzenie. Wprowadza ono wiążący cel polegający na osiągnięciu neutralności klimatycznej w całej Unii do 2050 r. Dodatkowo zgodnie z jego art. 4 wiążącym celem Unii w zakresie klimatu na 2030 r. jest ograniczenie emisji netto gazów cieplarnianych (emisje po odliczeniu pochłaniania) w Unii do roku 2030 o co najmniej 55% (w porównaniu z poziomami z 1990 r.). Oznacza to zwiększenie wcześniejszego celu redukcyjnego na 2030 r. na poziomie 40% o kolejne 15 punktów procentowych. Droga do realizacji tych ambitniejszych celów ma wieść poprzez przyjęcie nowych oraz rewizję już istniejących aktów prawnych. Te o podstawowym znaczeniu dla PGNiG zostaną omówione poniżej.
Unijny system handlu uprawnieniami do emisji CO₂ (ang. Emissions Trading System – ETS) stanowi trzon polityki klimatyczno-energetycznej Unii Europejskiej. Wprowadzając obowiązek pokrycia swoich emisji gazów cieplarnianych odpowiednią ilością uprawnień prowadzi on do internalizacji, przez przedsiębiorstwa przemysłowe i energetyczne, kosztów zewnętrznych związanych z negatywnym oddziaływaniem na klimat. Choć przez lata system ten był krytykowany za przekazywanie zbyt słabych bodźców do redukcji emisji, co związane było z utrzymującą się niską ceną uprawnień do emisji CO₂ (EUA), w 4. etapie ETS (w okresie 2021-2030) widoczny jest gwałtowny wzrost cen uprawnień. W dużej mierze jest to wynik ww. decyzji o zwiększeniu ambicji redukcyjnych na 2030 r. Obecnie obowiązujące reguły EU ETS były bowiem projektowane w ten sposób, aby obniżyć do 2030 r. emisje CO₂ w sektorach objętych ETS o 43% w porównaniu z 2005 r. Tymczasem zgodnie z impact asssessment Komisji Europejskiej, podniesienie przez Europejskie Prawo Klimatyczne ogólnego celu redukcyjnego na 2030 r. będzie musiało oznaczać konieczność obniżenia emisji w sektorach objętych CO₂ o 54% względem 2005 r. w scenariuszu bazowym* (o 11 p.p. więcej niż obecny cel). Osiągnięcie takiego podwyższonego celu będzie wiązało się przede wszystkim z przyśpieszeniem tempa usuwania uprawnień do emisji dostępnych na rynku, co doprowadzi do szybszego wzrostu ich cen.
O ile wzrosty cen uprawnień do emisji CO₂ początkowo były korzystne dla gazu ziemnego, prowadząc do zastępowania generacji energii elektrycznej przy użyciu węgla produkcją opartą na gazie ziemnym (np. w Niemczech w 2020 r. wyprodukowano o 68% więcej energii elektrycznej z gazu ziemnego niż z węgla, podczas gdy jeszcze w 2018 r. produkcja z gazu ziemnego była o 71% mniejsza niż z węgla), o tyle dalszy wzrost cen może przyśpieszyć tempo transformacji energetycznej, dostarczając bodźce do rozwoju zeroemisyjnych technologii, które będą zastępować również jednostki na gaz ziemny. Dodatkowa presja na gaz ziemny może pojawić się w razie objęcia systemem ETS sektorów dotąd z niego wyłączonych – transportu i budownictwa, co będzie skutkowało m.in. większą konkurencją dla domowych pieców gazowych ze strony rozwiązań takich jak pompy ciepła.
* Commission Staff Working Document Impact Assessment, Stepping up Europe’s 2030 climate ambition – Investing n acclimate-neutral future for the benefit of our people, s. 98-99.
W marcu 2018 r. Komisja Europejska opublikowała action plan w sprawie zrównoważonych finansów*. Jego celem jest przekierowanie kapitału na rynkach finansowych w stronę zrównoważonych inwestycji, pozwalających na przybliżenie UE do realizacji celów porozumienia paryskiego z 2015 r. Aby umożliwić realizację tego celu w maju 2018 r. Komisja przedstawiła pakiet projektów ustawodawczych, obejmujących m.in. reformę rozporządzenia w sprawie indeksów stosowanych jako wskaźniki referencyjne; rozporządzenie w sprawie tzw. „taksonomii” czy rozporządzenie dot. obowiązków ujawnień czynników niefinansowych przez uczestników rynku finansowego. Jako, że zrównoważone finanse stanowią bardzo ważny element Europejskiego Zielonego Ładu**, Komisja w 2020 r. przeprowadziła konsultacje nt. rewizji strategii dot. zrównoważonych finansów, podsumowane raportem opublikowanym w lutym 2021 r. Odpowiadając na uwagi zgłoszone przez uczestników konsultacji, Komisja opublikowała w kwietniu 2021 r. nowy pakiet regulacji oraz projektów ustawodawczych mających na celu dalsze „zazielenianie” sektora finansowego. Z perspektywy PGNiG kluczowe znaczenie ma rozporządzenie delegowane Komisji***, uzupełniające rozporządzenie 2020/852 ws. taksonomii.**** Wskazany akt delegowany ustanawia techniczne kryteria kwalifikacji działalności gospodarczej za wnoszącą istotny wkład w łagodzenie zmian klimatu lub w adaptację do zmian klimatu. Jego znaczenie wynika z tego, że tylko działalność spełniająca ww. kryteria będzie mogła zostać uznana za „zieloną” – kwalifikacja ta będzie z kolei fundamentalna dla przyszłych decyzji inwestorów, dążących do „zazieleniania” swoich portfeli. Decyzja ws. kwalifikacji działalności dot. gazu ziemnego została odłożona do 2022 r. – PGNiG zakłada, że działalność gospodarcza dot. gazu ziemnego zostanie uznana za „działalność przejściową”. Ryzyko podjęcia decyzji o całkowitym wykluczeniu gazu ziemnego z ram ustanowionych przez taksonomię, zmusi PGNiG do podjęcia działań w celu zmiany strategii poszukiwania finansowania.
* Commission Staff Working Document Impact Assessment, Stepping up Europe’s 2030 climate ambition – Investing n acclimate-neutral future for the benefit of our people, s. 98-99
**Komisja Europejska, Komunikat dotyczący Europejskiego Zielonego Ładu, s. 18.
*** Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) C/2021/4987 uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 przez sprecyzowanie treści i prezentacji informacji dotyczących zrównoważonej środowiskowo działalności gospodarczej, które mają być ujawniane przez przedsiębiorstwa podlegające art. 19a lub 29a dyrektywy 2013/34/UE, oraz określenie metody spełnienia tego obowiązku ujawniania informacji https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=PI_COM:C(2021)4987
**** Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 z dnia 18 czerwca 2020 r. w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje, zmieniające rozporządzenie (UE) 2019/2088 https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32020R0852&from=PL
Komunikat w sprawie Europejskiego Zielonego Ładu wskazywał, że w ramach planu doprowadzenia UE do neutralności klimatycznej podejmowane będą również działania w celu ograniczenia emisyjności sektora gazu ziemnego, w tym przede wszystkim w zakresie redukcji emisji metanu. Realizując tę zapowiedź, Komisja Europejska w październiku 2020 r. opublikowała Komunikat dotyczący strategii UE na rzecz ograniczenia emisji metanu. Zgodnie z tą strategią pierwszym krokiem będzie zaostrzenie wymagań w ramach sprawozdawczości prowadzące do zapewnienia, że przedsiębiorstwa będą stosowały o wiele bardziej precyzyjne metody pomiaru i raportowania w odniesieniu do emisji metanu niż ma to miejsce obecnie. Przyczynić ma się to do lepszego zrozumienia problemu i zapewnienia lepszej jakości informacji na potrzeby kolejnych środków łagodzących*. W odniesieniu do sektora energetycznego, Komisja ma sporządzić wnioski ustawodawcze dotyczące obowiązku monitorowania, raportowania i weryfikacji w odniesieniu do wszystkich emisji metanu związanych z energią, obowiązku usprawnienia wykrywania nieszczelności i naprawy (LDAR) w odniesieniu do wycieków z całej infrastruktury gazu ziemnego, a także rozważyć wprowadzenie przepisów dotyczących eliminowania rutynowego uwalniania do atmosfery i spalania gazu w pochodni (tzw. „flarowanie”).
Zapowiadane regulacje oznaczają dla PGNiG konieczność dodatkowych inwestycji mających na celu dokładne opomiarowanie emisji metanu z instalacji wydobywczych gazu ziemnego, a także infrastruktury dystrybucyjnej należącej do GK PGNiG.
* Komisja Europejska, Komunikat dotyczący strategii UE na rzecz ograniczenia emisji metanu, s. 4.
