Analiza działalności pod kątem kwalifikowania się do rozporządzenia o tzw. taksonomii

Zgodnie z najnowszymi informacjami Komisji Europejskiej (2.02.2022 r.) wstępnie przyjęła akt delegowany* ws. klimatu do tzw. unijnej taksonomii (kolegium komisarzy formalnie zatwierdzi dokument, gdy jego tłumaczenia będą dostępne we wszystkich językach UE). W dokumencie uwzględniono działalność związaną z energetyką jądrową i gazem ziemnym. Oznacza to, że na inwestycje tego typu będzie można pozyskać środki unijne. Opublikowany dokument pod szczegółowymi warunkami uwzględnia m.in. gaz jako paliwo przejściowe w transformacji energetycznej. KE zaliczyła technologie oparte na gazie ziemnym do kategorii działań przejściowych objętych art. 10 ust. 2 rozporządzenia w sprawie taksonomii. Są to działania, których ze względu na postęp naukowo-techniczny nie można jeszcze zastąpić technologicznie i ekonomicznie opłacalnymi niskoemisyjnymi alternatywami, ale które przyczyniają się do łagodzenia zmiany klimatu i mogą odegrać istotną rolę w przejściu na gospodarkę neutralną dla klimatu, są zgodne z celami UE oraz nie wypierają przy tym inwestycji w odnawialne źródła energii.

W ten sposób gaz ziemny stał się praktycznie jedynym paliwem kopalnianym, w oparciu o które działania gospodarcze mogą być zgodne z celami klimatycznymi i środowiskowymi UE oraz pomagają przyspieszać przejście od stałych lub ciekłych paliw kopalnych, w tym węgla, w kierunku neutralności klimatycznej.

Wydany przez KE akt delegowany umożliwia na przykład, aby projekty elektrowni gazowych mających pozwolenia na budowę do końca 2030 r. były określane jako zrównoważone, jeżeli ich bezpośrednie emisje gazów cieplarnianych nie przekraczają 270 g CO2e/kWh lub roczne emisje gazów cieplarnianych nie przekraczają średnio 550 kg CO2e/kW mocy wyjściowej instalacji w ciągu 20 lat.

Nowa uzupełniona list działalności zrównoważonej środowiskowo uzasadnia ponowne przeanalizowanie działalności Grupy PGNiG i ustalenie kwalifikacji oraz zgodności z kryteriami technicznymi.

* Szczegóły tutaj

PGNiG poprzez swoją działalność jest bezpośrednio zaangażowany w proces transformacji energetycznej Polski. Transformacja ta jest szczególnie pilnym, a jednocześnie trudnym zadaniem w Polsce, która ze względu na swoje bogate złoża opierała przez ostatnie 100 lat swój sektor energetyczny praktycznie wyłącznie na węglu. W roku 2018, który stanowi rok bazowy dla Polityki Energetycznej Polski do 2040 r., udział węgla w produkcji energii elektrycznej wynosił aż 77%. Realizacja celów polegających na obniżeniu do 2030 r. tego poziomu do mniej niż 56% przy jednoczesnym obniżeniu emisji CO₂ o 30% w stosunku do 1990 r., zdaniem wskazanego dokumentu rządowego będzie wiodła w dużej mierze poprzez zwiększenie wykorzystania „paliwa przejściowego” w transformacji energetycznej, jakim jest gaz ziemny*. Międzynarodowa Agencja Energii („MAE”) wskazuje, że przyśpieszone zastępowanie węgla gazem ziemnym w ostatniej dekadzie pozwoliło w 2018 r. na uniknięcie dodatkowej emisji prawie 600 mln ton CO₂ względem poziomu z 2010 r**. Była to zasługa przede wszystkim rewolucji gazu łupkowego w Stanach Zjednoczonych, która doprowadziła do drastycznej przemiany sektora energetycznego w Ameryce Północnej – niemniej, zdaniem MAE największy potencjał na dalsze zastępowanie węgla gazem ziemnym znajduje się właśnie w Europie***. Tego typu działania pozwoliły w Wielkiej Brytanii na ograniczenie emisji z sektora energetycznego aż o 50% w ostatniej dekadzie****. Co szczególnie istotne, dopóki technologia magazynowania energii elektrycznej nie osiągnie dojrzałości, pozwalając na tworzenie wielkoskalowych magazynów po niskim koszcie, gaz ziemny będzie odgrywał kluczową rolę w bilansowaniu systemu energetycznego coraz mocniej opartego na zeroemisyjnych, lecz „niesterowalnych” odnawialnych źródłach energii*****.

Zastępowanie węgla gazem ziemnym jest niezbędne nie tylko ze względów klimatycznych, ale również z perspektywy działań mających na celu poprawę jakości powietrza w Polsce. Zdaniem autorów rządowego programu „Czyste Powietrze” z powodu chorób wywołanych zanieczyszczeniem powietrza rocznie umiera w Polsce ok. 45 000 osób, czyli ponad 7 razy więcej niż w wyniku biernego palenia******. Smog spowodowany jest przede wszystkim kumulacją pyłu zawieszonego, którego jednym z głównych źródeł jest spalanie węgla, a który praktycznie nie powstaje podczas spalania gazu ziemnego*******. Stąd, w celu przeciwdziałania temu zjawisku rząd RP dąży do odejścia od spalania węgla w gospodarstwach domowych w miastach do 2030 r., zaś na obszarach wiejskich do 2040 r.******** Stare i nieefektywne źródła węglowe będą więc zastępowane jednostkami nisko- i zeroemisyjnymi – przy jednoczesnej rozbudowie infrastruktury dystrybucyjnej, gaz ziemny będzie mógł stać się alternatywą zarówno dla pojedynczych gospodarstw domowych, jak i dla miejskich systemów ciepłowniczych.

W świetle powyższego, rola gazu ziemnego jako „paliwa przejściowego” w transformacji energetycznej Polski, pozwalającego na ograniczenie szkodliwego oddziaływania na klimat oraz środowisko wydaje się być dzisiaj kluczowa. PGNiG, jako największy podmiot na rynku gazu w Polsce, angażuje się w ten proces już od wielu lat, nie tylko wspomagając transformację polskiej energetyki w stronę mniej emisyjną, ale również podejmując działania mające na celu stałe zmniejszanie własnego negatywnego wpływu na ekosystem.

* Ministerstwo Klimatu i Środowiska, Polityka Energetyczna Polski do 2040 r., Warszawa 2021,  s. 35.
** Międzynarodowa Agencja Energii, The Role of Gas in Today’s Energy Transitions, Paryż 2019, s. 7.
*** Ibidem, s. 10.
**** Ibidem, s. 65.
***** Ibidem
****** Program Czyste Powietrze, O smogu
******* Międzynarodowa Agencja Energii, The Role of Gas…, s. 33.
******** Ministerstwo Klimatu i Środowiska, Polityka Energetyczna Polski do 2040 r., Warszawa 2021, s. 74.