6.2.2 Należności
Zasady rachunkowości
Pozycja należności obejmuje głównie krótkoterminowe należności z tytułu dostaw i usług (głównie ze sprzedaży paliwa gazowego) oraz podatków, ceł i ubezpieczeń społecznych.
Krótkoterminowe należności z tytułu dostaw i usług ujmuje się początkowo w ich cenie transakcyjnej, jeśli nie zawierają istotnego komponentu finansowania.
Po początkowym ujęciu, w przypadku spełnienia testu przepływu kapitału i odsetek oraz w sytuacji, gdy model biznesowy zakłada jedynie utrzymywanie w celu pozyskiwania przepływów pieniężnych, krótkoterminowe należności z tytułu dostaw i usług ujmuje się w kategorii wycenianych według zamortyzowanego kosztu, z uwzględnieniem odpisu aktualizującego.
Należności z tytułu podatków, ceł i ubezpieczeń społecznych wycenia się w kwocie należnej spółkom Grupy zgodnie z obowiązującymi i mającymi zastosowanie przepisami.
Istotne szacunki
Utrata wartości aktywów finansowych
Kwota odpisu aktualizującego należności stanowi różnicę pomiędzy wartością księgową składnika aktywów, a wartością bieżącą oszacowanych przyszłych zdyskontowanych przepływów pieniężnych z zastosowaniem pierwotnej efektywnej stopy procentowej dla tego składnika aktywów.
Grupa monitoruje zmiany poziomu ryzyka kredytowego związanego z danym składnikiem aktywów finansowych oraz klasyfikuje aktywa finansowe do jednej z trzech klas wyznaczania odpisów z tytułu przyszłej oczekiwanej straty:
- Klasa 1 – Ekspozycje bez utraty wartości oraz bez znaczącego wzrostu ryzyka kredytowego, dla których ryzyko utraty wartości w horyzoncie całego życia nie jest istotnie wyższe w stosunku do ryzyka danej ekspozycji na datę udzielenia. Oczekiwana strata kredytowa dla ekspozycji w tej klasie liczona jest w horyzoncie 12 miesięcznym lub krótszym – w zależności od daty zapadalności ekspozycji. Aktywa finansowe klasyfikowane do tej klasy charakteryzują się niskim poziomem ryzyka kredytowego lub wzrost ryzyka nie był znaczny oraz posiadają wysoką ocenę wiarygodności kredytowej (określaną na podstawie wiarygodnych danych finansowych z uwzględnieniem zewnętrznych ocen ratingowych).
- Klasa 2 – Ekspozycje bez utraty wartości oraz ze znaczącym wzrostem ryzyka kredytowego, gdzie ryzyko utraty wartości w horyzoncie życia jest istotnie wyższe w stosunku do ryzyka danej ekspozycji na datę udzielenia oraz niebędące w stanie utraty wartości. Dla tej klasy prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia niewypłacalności kalkulowane jest w horyzoncie całego życia aktywa.
- Klasa 3 – Ekspozycje z utratą wartości, która powstała w trakcie kiedy aktywo było w posiadaniu Grupy. Dla tych ekspozycji utrata wartości jest liczona w horyzoncie do przewidywanej daty zakończenia okresu windykacji z uwzględnieniem przewidywanej kwoty odzysku. Dla aktywów z utratą wartości odsetki naliczane są za pomocą efektywnej stopy procentowej w odniesieniu do wartości aktywa netto (pomniejszonej o odpis z tytułu utraty wartości). Skutkuje to ujęciem odsetek netto (pomniejszonych o odpis z tytułu utraty wartości) w rachunku zysków i strat.
W zależności od rodzaju aktywa finansowego stosowana jest jedna z dwóch metod tworzenia odpisów aktualizujących.
Według metody grupowej (macierzowej, statystycznej) odpisy aktualizujące aktywa finansowe są tworzone dla dużej liczby stosunkowo niewielkich kwotowo aktywów finansowych o charakterze krótkoterminowym (tzw. portfel homogeniczny). Podstawą tworzenia odpisów jest analiza danych historycznych o spłacie należności przeterminowanych w poszczególnych przedziałach wiekowania oraz wykorzystanie metody macierzy migracji. Na bazie analizy ustalane są wskaźniki spłacalności stanowiące podstawę ustalenia odpisów aktualizujących należności w każdym przedziale wiekowania.
Według metody indywidualnej Grupa szacuje oczekiwany poziom strat kredytowych dla tych pozycji, które nie mogły zostać zaklasyfikowane do portfela homogenicznego, takich jak:
- należności leasingowe,
- nabyte emisje papierów dłużnych,
- istotne należności handlowe,
- należności handlowe z terminem zapadalności powyżej roku,
- należności z tytułu sprzedaży udziałów i akcji,
- należności z tytułu dopłat do kapitału.
Grupa identyfikuje instrumenty z rozpoznaną utratą wartości w przypadku wystąpienia następujących przesłanek:
- opóźnienie płatnicze powyżej 90 dni,
- wysokie prawdopodobieństwo upadłości lub innej reorganizacji finansowej kontrahenta,
- toczące się postępowanie upadłościowe / układowe dłużnika,
- spór prawny względem wielkości / zasadności roszczenia będącego podstawą danej należności,
- inne informacje o charakterze jakościowym wskazujące na niemożność pełnego zaspokojenia wszystkich roszczeń finansowych ze strony dłużnika.
Oczekiwana utrata wartości dla takich ekspozycji jest liczona w horyzoncie do przewidywanej daty zakończenia okresu windykacji.
Wartość odpisu zaliczana jest odpowiednio do pozostałych kosztów operacyjnych lub kosztów finansowych – zależnie od rodzaju pozycji, której dotyczy odpis aktualizujący.
| Należności | 2021 | 2020 | ||||
| Wartość brutto | Odpis aktualizujący | Wartość netto | Wartość brutto | Odpis aktualizujący | Wartość netto | |
| Należności z tytułu dostaw i usług (głównie ze sprzedaży paliwa gazowego) | 11 897 | (460) | 11 437 | 4 834 | (385) | 4 449 |
| Należności z tytułu depozytów zabezpieczających | 3 250 | (1) | 3 249 | – | – | – |
| Należności z tytułu podatku od towarów i usług | 966 | – | 966 | 392 | – | 392 |
| Należności z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych | 265 | (6) | 259 | 107 | (6) | 101 |
| Należności z tytułu innych podatków, ceł i ubezpieczeń społecznych | 24 | (4) | 20 | 60 | (18) | 42 |
| Należności z tytułu udzielonych pożyczek | 258 | (172) | 86 | 82 | (56) | 26 |
| Pozostałe należności | 797 | (352) | 445 | 624 | (346) | 278 |
| Razem | 17 457 | (995) | 16 462 | 6 099 | (811) | 5 288 |
Grupa narażona jest na ryzyko kredytowe oraz ryzyko walutowe wynikające z należności z tytułu dostaw i usług. Zarządzanie ryzykiem kredytowym (w tym ocenę jakości kredytowej należności i koncentrację ryzyka kredytowego) przedstawiono w nocie 7.3.1. Informacje na temat ryzyka walutowego związanego z należnościami zaprezentowano w nocie 7.3.2.2.
Zmiana odpisów na należności z tytułu dostaw i usług w bieżącym okresie
| Należności z tytułu dostaw i usług objęte analizą grupową | Należności z tytułu dostaw i usług objęte analizą indywidualną | Wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy | ||||
| oczekiwana strata w okresie całego życia | z rozpoznaną utratą wartości | 12-miesięczna oczekiwana strata | oczekiwana strata w okresie całego życia | z rozpoznaną utratą wartości | ||
| Stan na 1 stycznia 2020 | 7 | 201 | 10 | – | 157 | 1 |
| Zwiększenia ujęte w rachunku zysków i strat | 91 | 17 | 4 | – | 34 | – |
| Zmniejszenia ujęte w rachunku zysków i strat | (34) | (15) | (9) | – | (49) | – |
| Wykorzystanie odpisów | – | (19) | – | – | (17) | – |
| Przeniesienia | (16) | 16 | – | – | – | – |
| Wpływ zmian kursów walutowych oraz pozostałe | (2) | 9 | – | – | (1) | – |
| Stan na 31 grudnia 2020 | 46 | 209 | 5 | – | 124 | 1 |
| Zwiększenia ujęte w rachunku zysków i strat | 49 | 8 | 12 | 23 | 141 | – |
| Zmniejszenia ujęte w rachunku zysków i strat | (33) | (8) | (9) | (8) | (100) | – |
| Wykorzystanie odpisów | – | (19) | – | – | – | – |
| Przeniesienia | (43) | 13 | – | – | 30 | – |
| Wpływ zmian kursów walutowych oraz pozostałe | 1 | 11 | – | – | 7 | – |
| Stan na 31 grudnia 2021 | 20 | 214 | 8 | 15 | 202 | 1 |
Zmiany wartości brutto należności z tytułu dostaw i usług w bieżącym okresie
| Należności z tytułu dostaw i usług objęte analizą grupową | Należności z tytułu dostaw i usług objęte analizą indywidualną | Wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy | ||||
| oczekiwana strata w okresie całego życia | z rozpoznaną utratą wartości | 12-miesięczna oczekiwana strata | oczekiwana strata w okresie całego życia | z rozpoznaną utratą wartości | ||
| Wartość brutto na dzień 1 stycznia 2020 | 3 042 | 280 | 1 098 | 246 | 220 | 1 |
| Transfery miedzy grupami | (118) | 136 | (20) | – | 2 | – |
| Spłacone aktywa finansowe | (20 076) | (122) | (19 832) | (680) | (224) | (20) |
| Nowo rozpoznane aktywa finansowe | 20 199 | 19 | 19 680 | 717 | 273 | 20 |
| Spisanie w ciężar odpisów | (1) | (22) | – | – | (17) | – |
| Pozostały wpływ | (16) | 35 | 18 | 1 | (5) | – |
| Wartość brutto na dzień 31 grudnia 2020 | 3 030 | 326 | 944 | 284 | 249 | 1 |
| Transfery między grupami | (169) | (58) | 25 | 117 | 85 | – |
| Spłacone aktywa finansowe | (24 894) | (44) | (13 927) | (477) | (910) | (23) |
| Nowo rozpoznane aktywa finansowe | 26 834 | 21 | 17 010 | 652 | 830 | 23 |
| Spisanie w ciężar odpisów | – | (24) | (1) | – | – | – |
| Zmiany w wyniku modyfikacji parametrów ryzyka | – | – | 1 | – | (1) | – |
| Zmiany w Grupie | 463 | – | – | – | – | – |
| Pozostały wpływ | 1 641 | – | (192) | 28 | 53 | – |
| Wartość brutto na dzień 31 grudnia 2021 | 6 905 | 211 | 3 860 | 604 | 306 | 1 |
Wpływ COVID-19 na poziom oczekiwanych strat kredytowych dla należności handlowych
Oczekuje się, że ekonomiczne skutki COVID-19 będą miały wpływ na jakość portfela aktywów finansowych Grupy i ograniczą poziom spłacalności należności handlowych. Prognozowany wpływ będzie zróżnicowany w zależności od sektora gospodarki, w jakim funkcjonują kontrahenci. Przyjęte przez Grupę modele uwzględniają korektę prawdopodobieństwa niewypłacalności kontrahentów w oparciu o oczekiwania rynkowe implikowane z notowań kontraktów Credit Default Swap (CDS).
W celu uwzględnienia wpływu czynników przyszłych (w tym COVID-19) w ramach ryzyka portfela złożonego z kontrahentów ocenianych indywidualnie, Grupa dokonała korekt prawdopodobieństwa niewykonania zobowiązania w oparciu o notowania instrumentów CDS na datę bilansową. Korekta była zróżnicowana w zależności od sektora i podsektora gospodarki, w którym działa kontrahent, oraz uzależniona od wewnętrznej lub zewnętrznej oceny ratingowej kontrahenta.
W celu uwzględnienia wpływu czynników przyszłych (w tym COVID-19) w ramach ryzyka portfela ocenianego metodą macierzową, Grupa założyła wzrost wskaźników procentowych odzwierciedlający oczekiwaną spłacalność należności w poszczególnych przedziałach wiekowania należności. Wzrost wskaźników był proporcjonalny do oczekiwanego przez rynek (wyrażonego w formie notowań kontraktów CDS) wzrostu prawdopodobieństwa niewypłacalności dla kontrahentów charakteryzujących się ryzykiem zbliżonym do uśrednionego ryzyka portfela, w tym przy uwzględnieniu sektorów gospodarki, z których pochodzą kluczowi kontrahenci Grupy.
Na podstawie przeprowadzonych analiz, szacowany efekt wpływu COVID-19 na poziom odpisów aktualizujących należności handlowe w GK PGNiG na dzień 31 grudnia 2021 roku to ich wzrost o około 5 mln PLN.
Zmiana odpisów na pozostałe aktywa finansowe w bieżącym okresie
| Pozostałe aktywa finansowe objęte analizą grupową | Pozostałe aktywa finansowe objęte analizą indywidualną | |||
| oczekiwana strata w okresie całego życia | Z rozpoznaną utratą wartości | 12-miesięczna oczekiwana strata | Z rozpoznaną utratą wartości | |
| Stan na 1 stycznia 2020 | 16 | 295 | 1 | 83 |
| Zwiększenia ujęte w rachunku zysków i strat | 20 | 19 | – | – |
| Zmniejszenia ujęte w rachunku zysków i strat | (6) | (26) | – | (1) |
| Wykorzystanie odpisów | – | (1) | – | (76) |
| Przeniesienia | (14) | 14 | – | – |
| Wpływ zmian kursów walutowych oraz pozostałe | 12 | 64 | – | 1 |
| Stan na 31 grudnia 2020 | 28 | 365 | 1 | 7 |
| Zwiększenia ujęte w rachunku zysków i strat | 20 | 17 | 1 | 17 |
| Zmniejszenia ujęte w rachunku zysków i strat | (13) | (23) | – | (3) |
| Wykorzystanie odpadów | – | (11) | – | – |
| Przeniesienia | (7) | (58) | – | 65 |
| Zmiany w wyniku modyfikacji parametrów ryzyka | (1) | – | – | – |
| Wpływ zmian kursów walutowych oraz pozostałe | 14 | (1) | – | (12) |
| Stan na 31 grudnia 2021 | 41 | 289 | 2 | 74 |
Zmiany wartości brutto pozostałych aktywów finansowych w bieżącym okresie
| Pozostałe aktywa finansowe objęte analizą grupową | Pozostałe aktywa finansowe objęte analizą indywidualną | Wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy | Wyceniane w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody | ||||
| oczekiwana strata w okresie całego życia | Z rozpoznaną utratą wartości | 12-miesięczna oczekiwana strata | oczekiwana strata w okresie całego życia | Z rozpoznaną utratą wartości | |||
| Wartość brutto na dzień 1 stycznia 2020 | 351 | 336 | 31 | – | 108 | 31 | 40 |
| Transfery miedzy grupami | (26) | 26 | – | – | – | – | – |
| Spłacone aktywa finansowe | (472) | (38) | (32) | – | (5) | (126) | – |
| Nowo rozpoznane aktywa finansowe | 339 | 104 | 5 | – | 5 | 115 | – |
| Spisanie w ciężar odpisów | – | (1) | – | – | (76) | – | – |
| Pozostały wpływ | (49) | (10) | 36 | – | (16) | (21) | (40) |
| Wartość brutto na dzień 31 grudnia 2020 | 143 | 417 | 40 | – | 16 | (1) | – |
| Transfery między grupami | (11) | (54) | – | – | 65 | – | – |
| Spłacone aktywa finansowe | (716) | (13) | (38) | – | (14) | – | – |
| Nowo rozpoznane aktywa finansowe | 822 | 9 | 3 278 | – | 18 | – | – |
| Spisanie w ciężar odpisów | – | (11) | – | – | – | – | – |
| Zmiany w Grupie | 35 | – | 24 | – | – | – | – |
| Pozostały wpływ | 20 | 43 | 35 | 3 | 4 | – | – |
| Wartości brutto w dzień 31 grudnia 2021 | 293 | 391 | 3 339 | 3 | 89 | (1) | – |