Otoczenie regulacyjne

• Prawo energetyczne. Główne zmiany dotyczyły: (i) wprowadzenia obowiązku zatwierdzania przez Prezesa URE instrukcji ruchu i eksploatacji instalacji magazynowej, (ii) doprecyzowania zasady funkcjonowania zamkniętych obszarów dystrybucyjnych, (iii) uregulowania zasad funkcjonowania magazynów energii elektrycznej, (iv) wprowadzenia zakazu zawierania umów poza lokalem przedsiębiorstwa, (v) doprecyzowania kwestii związanych z wnoszeniem zabezpieczenia prowadzenia działalności koncesjonowanej, (vi) wprowadzenia systemowego rozwiązania w zakresie inteligentnego opomiarowania, (vii) wprowadzenia definicji gazociągów kopalnianych oraz umożliwienia przedsiębiorstwom energetycznym dostosowanie działalności do tej zmiany.

Dodatkowo, w grudniu 2021 r. została uchwalona nowelizacja ustawy

• Prawo energetyczne umożliwiająca przedsiębiorstwom energetycznym przedłożenie do zatwierdzenie taryfy skalkulowanej na podstawie części kosztów uzasadnionych, a także pokrywanie w kolejnych latach kosztów uzasadnionych, które nie zostały pokryte w tej taryfie.

Główne elementy zakresu regulacji pakietu to: (a) wsparcie rozwoju sektora gazów niskoemisyjnych i odnawialnych oraz ograniczenie rabatów taryfowych związanych z bezpieczeństwem dostaw w zakresie LNG i magazynów; (b) wsparcie dostępu gazów niskoemisyjnych i odnawialnych do rynku i sieci; (c) utworzenie rynku wewnętrznego wodoru i zmiany w zakresie rynku wewnętrznego gazu/wszystkich gazów opartych na metanie (gaz ziemny, gazy odnawialne, gazy syntetyczne); (d) wzmocnienie współpracy, w tym w zakresie rozwoju sieci (między sektorami i operatorami oraz geograficznie); (e) regulacja kontraktów długoterminowych; (f) wzmocnienie pozycji konsumentów na rynku; (g) funkcje nadzorcze Komisji.

• Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) i Fundusz Spójności (FS)

W 2021 r. rozporządzenie ws. EFRR/FS zostało ostatecznie przyjęte przez Parlament Europejski oraz Radę Unii Europejskiej. Ostateczny kształt rozporządzenia przewiduje, że inwestycje związane z wykorzystaniem gazu ziemnego pod pewnymi warunkami będą mogły być finansowane z funduszy EFRR/FS. Paliwa kopalne zostały wykluczone z zakresu wsparcia z wyjątkiem: zastępowania gazem ziemnym paliw stałych w systemach ciepłowniczych; rozbudowy/modernizacji sieci gazu ziemnego pod warunkiem, że inwestycja przystosuje sieć do wprowadzania gazów odnawialnych i niskoemisyjnych; pojazdów ekologicznie czystych zgodnie z definicją zawartą w dyrektywie 2009/33/EC. Zarówno projekty oparte o wodór, biometan i OZE jak i wykorzystujące technologię Carbon Capture and Storage / Carbon Capture and Utilization (CCS/CCU) będą mogły ubiegać się o dofinansowanie.

• Fundusz Sprawiedliwej Transformacji (FST)

W 2021 r. rozporządzenie ustanawiające Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji zostało przyjęte przez Parlament Europejski oraz Radę Unii Europejskiej. Fundusz nie będzie wspierał inwestycji w zakresie produkcji, przetwarzania, transportu, dystrybucji, składowania lub spalania paliw kopalnych oraz jest ograniczony terytorialnie do regionów węglowych. Zarówno projekty oparte o wodór, biometan i OZE, jak i wykorzystujące technologię CCS/CCU będą mogły ubiegać się o dofinansowanie.

• Instrument na rzecz Odbudowy i Wzmacniania Odporności (RRF)

W 2021 r. rozporządzenie ustanawiające RRF zostało ostatecznie przyjęte przez Parlament Europejski oraz Radę Unii Europejskiej. Na wsparcie mogą liczyć m.in. wymiana systemów ciepłowniczych z węglowych na gazowe, dystrybucja i transport gazu ziemnego zastępującego węgiel, wysokosprawna kogeneracja oraz ciepłownictwo sieciowe. Również projekty oparte o wodór, biometan i OZE jak i wykorzystujące technologię CCS/CCU będą mogły ubiegać się o dofinansowanie.

• InvestEU

W 2021 r. rozporządzenie ustanawiające program InvestEU zostało przyjęte przez Parlament Europejski i Radę Unii Europejskiej. W ramach części dot. „zrównoważonej infrastruktury” wspierane będą zrównoważone inwestycje w infrastrukturę energetyczną. Priorytet będą miały projekty dot. OZE, niemniej wsparcie dla infrastruktury dot. gazu ziemnego nie zostało wprost wykluczone z zakresu wsparcia. Potencjalnie może ono dotyczyć m.in. inwestycji w wysokosprawną kogenerację, infrastrukturę dot. paliw alternatywnych i infrastrukturę krytyczną. Również projekty oparte o wodór, biometan i OZE jak i wykorzystujące technologię CCS/CCU będą mogły ubiegać się o dofinansowanie.

• Instrument „Łącząc Europę” (CEF)

W 2021 r. rozporządzenie ustanawiające CEF zostało przyjęte przez Parlament Europejski i Radę Unii Europejskiej. GK PGNiG nie był bezpośrednim beneficjentem środków w ramach tego instrumentu, jednak rozwój połączeń wzajemnych finansowanych ze środków CEF pozytywnie wpływał na działalność GK PGNiG. CEF ma za zadanie wspieranie projektów infrastrukturalnych, które wchodzą w skład tzw. korytarzy dostaw pozwalających na dywersyfikację dostaw gazu ziemnego do UE.

• Europejskie prawo o klimacie

W 2021 r. przyjęte zostało rozporządzenie ustanawiające ramy na potrzeby osiągnięcia neutralności klimatycznej – Europejskie prawo o klimacie. W rozporządzeniu wprowadzono cel dot. osiągniecia przez UE neutralności klimatycznej w 2050 r. Rozporządzenie zwiększa również cel w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych w 2030 r. do co najmniej 55% w porównaniu z rokiem 1990. Dodatkowo, rozporządzenie zobowiązuje Komisję Europejską do przedstawienia propozycji w odniesieniu do celu redukcyjnego na 2040 r.

• Rozporządzenie TEN-E

14 grudnia 2021 r. KE, PE oraz Rada UE osiągnęły wstępne porozumienie polityczne w ramach trilogu, dotyczące rewizji rozporządzenia TEN-E [COM(2020) 824]. Zmiany w rozporządzeniu mają służyć wsparciu rozbudowy infrastruktury służącej celom EZŁ, w tym wypracowanie nowych, spójnych z tymi celami kryteriów wyboru projektów o znaczeniu wspólnotowym (PCI). Wśród najważniejszych zmian znajdują się: (1) brak wsparcia finansowego dla nowych projektów infrastruktury gazu ziemnego i ropy naftowej, (2) możliwość uzyskania statusu PCI w okresie przejściowym (do 31 grudnia 2029 r.) dla projektów wykorzystujących infrastrukturę gazową na potrzeby wodoru lub mieszaniny gazu z wodorem lub biometanem. Kwalifikowalność do wsparcia finansowego do 31 grudnia 2027 r., (3) włączenie infrastruktury wodorowej w zakres rozporządzenia, (4) włączenie w zakres rozporządzenia projektów wzajemnego zainteresowania (PMI), jeśli będą wykazywać znaczące korzyści dla całej UE, (5) umożliwienie projektom, które znajdowały się na 5. liście PCI i dla których wniosek został zaakceptowany do rozpatrzenia przez organ właściwy, korzystania z praw i obowiązków w zakresie przyspieszonej procedury wydawania zezwoleń przez okres 4 lat od wejścia w życie rozporządzenia.

• Nowelizacja dyrektywy ws. charakterystyki energetycznej budynków (EPBD)

W dniu 15 grudnia 2021 r. KE przedstawiła projekt rewizji dyrektywy ws. charakterystyki energetycznej budynków – EPBD [COM(2021) 802]. Jest on integralnym elementem EZŁ i ma przyczynić się do osiągnięcia neutralności klimatycznej UE. Celem nowelizacji jest poprawa charakterystyki energetycznej budynków i ograniczenie emisji CO₂ z budynków w państwach członkowskich UE. Zakłada zerową emisyjność nowych budynków od 2030 r. (publicznych od 2027 r.), przyspieszenie renowacji istniejących – na skutek wdrażania krajowych programów renowacji zharmonizowanych z krajowymi planami na rzecz energii i klimatu oraz opiniowanych przez KE, jak również promowanie w budynkach inteligentnych technologii oraz rozwiązań sprzyjających elektromobilności. Programy renowacji muszą zawierać docelowe mapy odchodzenia od paliw kopalnych w celach grzewczych – w publicznej komunikacji Komisja zakłada odejście od ich wykorzystania do 2040 r. Zarazem na mocy projektu dyrektywy państwa członkowskie mogą wspierać instalacje kotłów na paliwa kopalne tylko do końca obecnych wieloletnich ram finansowych (WRF), tj. do końca 2027 r.

• Projekt dyrektywy w sprawie restrukturyzacji unijnych przepisów ramowych dotyczących opodatkowania produktów energetycznych i energii elektrycznej (ETD)

Projekt [COM(2021) 563 final] aktualizuje obowiązujące stawki opodatkowania produktów energetycznych. Proponowane jest aby stawki dla paliw kopalnych zostały w istotny sposób podniesione. W projekcie przewidziano m.in. wzrost minimalnego poziomu opodatkowania gazu ziemnego mającego zastosowanie jako paliwo do ogrzewania w zastosowaniu gospodarczym. Projekt zakłada, że Państwa Członkowskie będą miały swobodę wprowadzania w życie zwolnień lub obniżek poziomu opodatkowania przewidzianych w dyrektywie, po spełnieniu określonych warunków. Ulgi podatkowe nie powinny być jednak niższe niż minimalne poziomy opodatkowania określone w Załączniku I do ETD, w szczególności w zakresie kogeneracji, wykorzystywania produktów energetycznych jako paliwa do ogrzewania i energii elektrycznej przez gospodarstwa domowe czy do lokalnego publicznego transportu pasażerskiego.

• Graniczny mechanizm węglowy (CBAM)

Projekt rozporządzenia [COM(2021) 564 final] ustanawia graniczny mechanizm węglowy, który będzie stopniowo wdrażany w UE, opłaty mają być pobierane od 2026 r. Zgodnie z projektem, CBAM mają zostać objęte emisje gazów zawartych w towarach wymienionych w aneksie I do projektu. W pierwszej fazie, towarami objętymi CBAM mają być m.in. energia elektryczna, cement, żelazo, stal, nawozy oraz nieobrobione aluminium. CBAM ma objąć emisje dwutlenku węgla, podtlenku azotu oraz perfluorowęglowodorów ze wskazanych towarów. CBAM ma być zachętą do wprowadzenia systemów handlu uprawnieniami do emisji w państwach trzecich. W szczególności pozbawienie wyłączenia spod CBAM państw wspierających nowe jednostki wytwórcze zasilane paliwami kopalnymi emitujące więcej niż 550g CO₂/kWh może pozbawić zachęt do inwestycji w jednostki kogeneracyjne zasilane paliwem gazowym w państwach trzecich. Zmniejszanie liczby darmowych uprawnień do emisji w systemie EU ETS może wpłynąć niekorzystnie na warunki konkurencyjne produkcji towarów objętych CBAM, których producenci są kontrahentami GK PGNiG. W rezultacie może dojść do spadku podaży na paliwa dostarczane przez GK PGNiG.

• Rewizja Dyrektywy ustanawiającej system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych w Unii (EU ETS)

Propozycja Komisji [COM(2021) 551] zakłada m.in. jednorazową redukcję liczby uprawnień oraz w istotny sposób podnosi liniowy współczynnik redukcji uprawnień z obecnych 2,2% rocznie do 4,2% rocznie. Jest to główny instrument dyrektywy, który będzie miał wpływ na szybszy wzrost cen uprawnień do emisji CO₂. Proponowane przepisy, w tym podniesienie liniowego współczynnika redukcji uprawnień, przełożą się na zmniejszenie przydziałów darmowych uprawnień do emisji. W projekcie przewidziano również rozszerzenie EU ETS na sektor transportu morskiego oraz utworzenie odrębnego ETS dla budynków i transportu drogowego. W zakresie ETS dla budynków i transportu drogowego projekt ustanawia osobną pulę uprawnień i nakłada obowiązki w zakresie rozliczania uprawnień do emisji na tzw. podmioty regulowane, określone jako podmioty prowadzące działalność w zakresie udostępniania paliw wykorzystywanych do spalania w sektorze budynków (na potrzeby ogrzewania w sektorach komercyjnym, instytucjonalnym i gospodarstw domowych) i transportu drogowego. W  zakresie przeciwdziałania carbon leakage przewidziano stopniowe odchodzenie od przyznawania darmowych uprawnień w sektorach, które będą objęte mechanizmem CBAM. W odniesieniu do Funduszu Modernizacyjnego przewidziano dodatkowe środki na finansowanie transformacji energetycznej. Nowe zasady nie przewidują jednak wsparcia dla paliw kopalnych (w tym gazu ziemnego).

• Rewizja Dyrektywy ws. efektywności energetycznej (EED)

Projekt rewizji EED [COM(2021) 558 final] zakłada przede wszystkim zwiększenie ambicji w zakresie efektywności energetycznej o co najmniej 9% w 2030 r., w porównaniu z poziomem wysiłków w ramach scenariusza referencyjnego 2020 (obecny cel zwiększenia efektywności energetycznej: co najmniej 32,5%), tak by unijne zużycie energii w 2030 r. nie przekroczyło 787 Mtoe energii końcowej (36% redukcji) lub 1023 Mtoe zużycia energii pierwotnej (39% redukcji). Projekt  wprowadza progi dla efektywnych energetycznie systemów ciepłowniczych lub chłodniczych. Nowe wymogi w tym zakresie stanowią ryzyka z punktu wykorzystania gazu ziemnego w sektorze wytwarzania.

• Rewizja Dyrektywy ws. promowania energii ze źródeł odnawialnych (RED)

Projekt RED [COM(2021) 557 final] zakłada zwiększenie udziału energii z OZE w 2030 r. z 32 do 40%. Cel ten ma zostać wypełniony przez cele sektorowe. Wśród nich znajdują się: (1) zwiększenie przez państwa członkowskie udziału OZE w energii produkowanej dla przemysłu o 1,1% rocznie do 2030 r., (2) zwiększenie przez państwa członkowskie udziału energii odnawialnej w sektorze ciepłownictwa i chłodnictwa, o co najmniej 1,1% rocznie (średnia roczna obliczona dla okresów 2021-2025 i 2026-2030), (3) zwiększenie przez państwa członkowskie udziału energii ze źródeł odnawialnych oraz ciepła odpadowego i chłodu w ciepłownictwie i chłodnictwie, o co najmniej 2,1% rocznie (średnia roczna obliczona dla okresu 2021-2025 oraz dla okresu 2026-2030), (4) obowiązek zapewnienia, że do 2030 r. 50% udziału paliw odnawialnych pochodzenia niebiologicznego stosowanych do produkcji energii wykorzystywanej w przemyśle oraz jako substrat będzie pochodziło z wodoru odnawialnego.

• Projekt rozporządzenia ws. wykorzystania odnawialnych i niskoemisyjnych paliw w transporcie morskim

Projekt [COM(2021) 562 final] wprowadza limity intensywności emisyjnej w odniesieniu do gazów cieplarnianych (CO₂, CH₄, N₂O) dla statków przybywających, pozostających i odpływających z portów państw członkowskich UE oraz obowiązki w zakresie wykorzystania dostaw energii z portu lub własnej energii zeroemisyjnej podczas postoju w porcie. Dodatkowe obowiązki w zakresie redukcji emisji mogą ograniczyć wykorzystanie gazu ziemnego w transporcie morskim. Projekt zakłada nowe obowiązki związane z weryfikacją i pomiarem emisyjności statków nakładając dodatkowe obciążenia administracyjne na właścicieli i operatorów floty, co może rodzić negatywne skutki dla spółek GK PGNiG. Wymogi w zakresie emisyjności i wykorzystania infrastruktury portowej podczas postoju wpłyną pozytywnie na rozwój sektora gazów niskoemisyjnych i odnawialnych.

• Rewizja rozporządzenia określającego normy emisji CO₂ dla nowych samochodów osobowych i lekkich pojazdów użytkowych

Projekt [COM(2021) 556 final] wprowadza nowy cel redukcji emisji dla samochodów osobowych oraz lekkich pojazdów użytkowych od 2035 r. Nowy cel oznacza de facto zakaz rejestrowania nowych samochodów emitujących CO₂. Zakaz rejestracji nowych aut z silnikami spalinowymi od 2035 r. może niekorzystnie wpłynąć na zwrot z inwestycji w infrastrukturę służącą zasilaniu pojazdów CNG lub LNG. Projekt będzie promował rozwój rynku pojazdów bezemisyjnych, do których mogą, w zależności od spełnienia warunków technicznych, należeć pojazdy napędzane wodorem czy też biogazami (bioLNG lub bioCNG). Wzrost popytu takich pojazdów może wpłynąć pozytywnie m.in. na rozwój rynku wodoru oraz infrastruktury służącej do dystrybucji i magazynowania wodoru.

• Rewizja Dyrektywy ws. rozwoju infrastruktury paliw alternatywnych (AFIR)

Projekt AFIR [COM(2021) 559 final] zakłada zmianę formy prawnej aktu z dyrektywy na rozporządzenie. Przedstawiony projekt rozporządzenia wprowadza kategorię paliw alternatywnych dla fazy przejściowej, do której zaliczono LNG, CNG oraz LPG. W zakresie infrastruktury projekt AFIR zakłada (1) zapewnienie do 31 grudnia 2030 r. minimalnej liczby publicznie dostępnych stacji tankowania wodoru, (2) utworzenie do 1 stycznia 2025 r. odpowiedniej liczby publicznie dostępnych punków tankowania LNG, przynajmniej wzdłuż sieci bazowe TEN-T, (3) utworzenie do 1 stycznia 2025 r. odpowiedniej liczby punków tankowania LNG w morskich portach bazowych TEN-T.

• Rozporządzenie ustanawiające Społeczny Fundusz Klimatyczny

Społeczny Fundusz Klimatyczny [COM(2021) 555 final] ma pełnić rolę instrumentu przeciwdziałającego negatywnym skutkom społecznym włączenia sektorów budynków i transportu drogowego do ETS. Wśród działań przewidzianych do finansowania znajdują się renowacja i dekarbonizacja budynków, wsparcie efektywności energetycznej, dostęp do zero i niskoemisyjnych pojazdów i rowerów, darmowy dostęp do transportu publicznego, rozwój zero i niskoemisyjnej mobilności i usług transportowych. Wartość funduszu wynosi 76,2 mld EUR, z czego dla Polski przewidziano 12,7 mld euro.

Spodziewane rosnące obciążenia kosztowe wobec gazu ziemnego, a tym samym dla tradycyjnej działalności GK PGNiG związanej z produkcją i dystrybucją gazu ziemnego wynikające z unijnej polityki klimatycznej są nieuniknione.

Równolegle oferowane mechanizmy wsparcia nowych technologii redukujących emisje gazów cieplarnianych oraz poprawiające efektywność energetyczną stwarzają okazję do uzyskania wsparcia oraz kapitału na przyjazne klimatowi inwestycje.

• Obowiązek przedkładania programów wykrywania i naprawy wycieków (“LDAR”) oraz niezwłocznej naprawy wycieków powyżej 500 ppm (parts per million) oraz regularne kontrole naprawionych komponentów.
• Zakaz odpowietrzania poza zdefiniowanymi sytuacjami wyjątkowymi oraz wymogi w zakresie flar i ich wymiany.

Obowiązki rozporządzenia mają zastosowanie do poszukiwania i wydobycia ropy naftowej i gazu ziemnego, przesyłu, dystrybucji, podziemnego magazynowania i terminali LNG, jak również do czynnych oraz zamkniętych i opuszczonych podziemnych i powierzchniowych kopalń węgla, a także czynnych i zamkniętych odwiertów warstwach ziemi powstałych w wyniku działalności górniczej. Rozporządzenie ustanawia ponadto przepisy dot. narzędzi mających na celu zapewnienie przejrzystości emisji metanu pochodzących z importu energii ze źródeł kopalnych do Unii.